लिउमा सिखालामा

विपल बोयुङ

लापाको सिमी
बुसीको हसुङदा
वाइ-वाइ चोमोलुङ्मा
खैमो बुसीको ङालुङ
आसो लिउमा तिरे खैनीवा
दुङवा ङालुङ लिउमा सिखालामा ।

खैमो खुइचुङदा
झारा खैपाची
पाम्मा छिमा ङालेङासे
झारा युङ्खादाका
म्हैपामो लिम धिम्मे
खैमो रामदा थुइद्यो
तित्खातित्खा मुमे
खैमो मिवोइ रामदा
हमा सायाचुङदा ख्लाक्यो
हमा खुमे सायाचुङ ढालो पामे
खुमै छाम्मासे
कोरो खाना
वाइ वाइ हिङ्के ।

काङा रिङुइ
आसो खाना
आझै छामसुङ तुर्मा तिरे
खामो सायाचुङदा
सोवा पुनी पाख्लाक्योस्
आझै त्याम्मा तिरे खाना
आसो खैमो बोखादा
खैपाचिमो हुई
स्विल्दिम्चिमा पाचाप्यो
त्योकॊ हुईवा
रिक्यो खैमो रामदा
ओत्यो खामो छुलै ।

खामो रिमादा
खाङु पाचाप्योस
त्योको मिचुदा
खामो नुङ्लाक्यामो
मुङ्छेमुमा हिङे ।

बरु खाना मामा पुसा
खामो नुङ्ला
खोल्मेमा पुसा
कोरो त्योदा
खामो मामा पालैमे ।

आले बखुमा रिङे
हुई पुनी रिङे
खैनीलै रिदिम्के
दबे रिङे ङासे
बुसीको ङालुङ
लिउमा तिरे
दुङवा ङालुङ
लिउमा सिखालामा ।

आकमाछादा

वाग आयाग्यामी यालुङछा

लाम्तुइ खा खामिधाप्से
दिन्दुइचुइ खा यामिधाप्ते
पातुइ खा किच्नाब्र पाददे
हिङुइ खा मिख्याल्या खामइदे ।

काइ पिछापिछा खुप्सुइ
आयानिचि रुङसा पुसुइ
मिहिङसे रुङमान हुङसुइ
खाफदसे रु ङमान मिनुइ ।

देन किच्कँ पालिब्दाने
सपा खुच्लइ पासिन्धसे
देदा दिम फिसे ङासे
आकँ नुधो तिके ङासे ।

यायाछाची अन्ने
चापुम्नेल खारु मुम्ने
इन्दा धन सिन्धीने
इठदा कइ हिङिने ।

निम्छानुङ सत्तामो सारुवा

नाकिमा

सरुङ लाका लैसिमेनो
कोक्पामो ताली भ्या
आपुङासै ओस्पाङो
निम्छानुङ सत्तामो सारुवा ।

पाचाम्नै नेम्मा
आतिरेदा
आहिवा होलुङा चामाचाम
क्रोसै
आङा उधौली-उभौली
नाचिमै
आङा साकेलादा सिली
खामो वारुङचापा सेम्बुदा
छाम्मुमै मुक्तिमो मुन्धुम
चैधिमै तयामो ढोल-झ्याम्टा ।

देनो तिरे उप्पालाम्सा
इमो ला
देनो तिरे
इमो बखा खैपामो
पासुङ रिङे
इमो बखा म्हैपामो
आसो काँ प्लिसुइ विद्रोह
आसो काँ वमा
तयामो चोमोलुङ्मा ।

सरुङ लाका लैसिमेनो
कोक्पामो ताली भ्या
आपुङासै ओस्पाङो
निम्छानुङ सत्तामो सारुवा

दुंग बा ना नुम् थल

हँ छाल्यी हछा बुंग (टिकाधन चामलिंङ)

दुंग बा ना नुम् थल
आछुम आसुम्पालाई रोदुंग ची यिप्पो न्ग
आल्सेको उम्छाची खोड़ा मिपुसा बो मखाता
कान्गना पाल्येसीइ पाछैदइ द्येतिरे मिन्गासिय
पापा मामावाना मिरुन्गाकोम ओसको ची

दुंग बा ना नुम् थल
ऐना इला हिंगे नाखा ना कैका रोदुंग
नाखना द्येपामो रोदुंग? द्येपा सुग्सी?
कैकाना सोल्ये? सो बो? मिरिग्ये खैपासुग्सिवा
त्योदाका कैका धाइएको माइयको

दुंग बा ना नुम् थल
आम्का कोकुमा ची पिरुमाची ल्हाम्मा तीरे
पासुग मासुग ची खोड़ा मिहिंग्ये सेन्मा तीरे
दाया हुइलुंग खुइमा तीरे चार्मा बेछू ची ल्युमा तीरे
साकालामो लुंगटोदा वासुम बेछूवा खुइमा तीरे

दुंग बा ना नुम् थल
द्येपामो कैका रोदुंग ची द्येपाछा द्येपाछा
कैका झारान्ग हँ पाछा हँ पा बुंग
खान्गान्यी थल आम्का छप्पा कोक्पा ची
यिप्पो न्गों हँ पा सुग्सी रोदुंग ची

दुंग बा ना नुम् थल
सेला न्ग सेला त्यिरे कासे आल्ये न्ग
नुम्नुंग छैमानुग आल्ये सेला पात्येरै
त्योसोम्थल त्योको आम्का मखात्ये न्गासेको झारा निदुंग ची
आल्येन्ग सैमा तीरे,बैमा तीरे, प्लिमा तीरे,रुन्ग्मा तीरे

दुंग बा ना नुम् थल
खैमो दाया खोडा हिन्ग्ये दिछुम खोदा हिन्ग्ये ?
खैमो पाछा द्ये मचिनुग ध्ये दायावा सेन्यो न्गासे
आसो झारा न्गामै चिमई च्योऊ ख्रुप्सान्यी
ना ख़ ना माइये को धाइएको कुन्योऊ

त्योसोन्ग निदुंग माकासा न रुग्मा
रुग्सा दुंग बा ना नुम् थल कान्गा

बाम्रांग-२, खोटाङ

कैका

भूपि शेरचन

कैका वीर हिङाच्के
तर तयाहोरा हिङाच्के
कैका तयाहोरा हिङाच्के

त्योसोनोम वीर हिङाच्के
कैका तयाहोर मितुर देलो वीर तुर्मा पाचापुम्किना
कै कहाभारतदा हिङेको एकलब्य
देलोलाखै द्रोणचार्यवा कैकालई हेला मैद्यो
हेकालइै तया इमा छइदे
आम्का तया खइन्योको रुङमा छइदे
शक्तिलई
ङो आम्का अस्तित्वलई
तर त्योको द्रोणचार्यमो मूति मुमा लेसिम्के
आम्का खिमतोदा
त्योकोलई पुजा मुम्के
स्यामैदच्के
देलोनखै भ्या आम्मा च्ईदिच्के
ङो द्रोणाचार्यमो अन्य कुलीन
चेलाचिभुन्दा लेपा तिराच्के
तर आम्का तयानाका आस्चर्यच
भयभित तुसा्र
प्रत्येक दुङदा कैतोदा बाने
ङो स्यामैसा खाबा इद्यो
ङो कैका खुमो इसारादा
आम्का बूढी औला भेटी इदाच्के
आम्का ´ारा दिम खुलइै इदाच्के
ङो मख्ख तिराच्के स्यामुमा त्योकुमेपा
आम्का आत्मशक्तिपिदा
त्योसोम्नो कैका वीर ना हिङाच्के
तर तयाहोरा हिङाच्के
कैका वीर हिङाच्केको
कैका तयाहोरा मितुर वीर तुर्मा देलो पाचाकाना
कैका खैपामो मूति मिमु
देलो वीर तुर्मा पाचापुम्काना ।

गहुँगोरो अफ्रिका

आहुति

आङा रातो ही
मिनाचिमो खइन्योको रातो ही
निलो पसिनामो थोपा तिरेनो धाएपा
खैनीवा खैमो छुमो आलिवोसो अन्जुलिवा तातैदिए ।

काँ आङा द्युखामो बासुना नाम्मा लाम्इपा
खैनि काँलई अपमान तामुयो नो कालई ह्यालो ताङास्यो
मिचु जुधामैमा आँट मानि पुजारी
काङा वीसौं शताब्दीमो अछुत पी !
काँ न्याय लामइङासुई मुक्ति लामइङासुइ ।

खैमो मन्दिरमो मूर्तिनाका आङा आरनमो गन्ध वाने
दयादा हिङेको कन्तीनाका आङा पिुसनामो गन्ध वाने
मिचु जुधामैमा आँट मानी धर्माती मिना
आङा अस्तित्वलई मीदा हुइदानी ऐनानाखो धर्म मानामैमा आँट मानी
त्योको पुनि ऐनानाखो आङा अपमान मुयोको छाब्लाची च्योतानी ङो हुइमालई साहस मानी
काँना खैमो मन्दिरमो देवता मुपा कामी पी !
ओको गोलभूगोलमो इटो गहुँगोरो अफ्रिका पी !

खैनी ताहिङीेमेको बोखामालई नाप्सानी
हिङ्खादा हिङेको ´ारा खिमनाका आङा हीमो गन्ध बाने
मिचु जुधामैमा आँट मानि खइन्योको मिना
नाखो आङा रक्तनलिदा वा पाकानी
नाखो खैमो दिमागमो चाचुङ होसा्रनी
काँ खैमो बस्तिदा हिङेको चाचुङ होर्सुइको च्यामे !
वोको गोलभूगोलमो इटो गहुँगोरो अफ्रिका पी !

खैमो कुङदा रमाइबालेको गन्थीची चेतानी
त्योदा आङा द्युखामो छाम एनिम्के
मिचु जुधामैमा आँट मानि तयाँ हिङेको मिना
नाखो काँलई पशुलईवोसो खर्दानिनो घाँस इमा आँट मािन
ऐनानाखो खैनी जनावरभुन्दा फरक तुर्मा आँट मानी
काँ सारङ्गीवोसो बुट्ईको मादल चैध्इको छाम्पा पी !
ओको गोलभूगोलमो इटो गहुँगोरो अफ्रिका पी !

बोखादा वाङ्खाटाको आङा बुलिम नल्दािन
त्योदा आङा मिक्यामो आहाल तात्योकुमे
मिचु जुधामैमा आँट मानी खोरी खासाको मिना
ऐनानाखो खैमो द्योदा आङा द्युखामो दिम पाइना रुङ्मा आँट मानी
काँ खैमो गोरुदाहोँ बोखा ज्योत्इको मुसहर पी !
ओको गोलभूगोलमो इटो गहुँगोरो अफ्रिका पी !

खैमो फिलुनाका टाख्लोमो टोपीनोनो
खैनीवा तातेकुमेको क्षितिजनाका कुङकँयामो दीमनोनो
खोदा काँ पाहिङनोनो काँ राटोदा हिङई
दोसोम्सा कालई अछुत ताम्यो छुत मिना
बो ऐटादिममो कठघरादा हिङ्मा आँट मानी
ऐनानाखो खैनीलई फेरामैमा साहस मानी
मिचु जुधामैमा आँट मानि पुजारी
काङा वीसौं शताब्दीमो अछुत पी !
ओको गोलभूगोलमो इटो गहुँगोरो अफ्रिका पी !
काँ ऐटादिममो हिसाब ङाकुई
दोसो दे तिरे नाखइ काँ मुक्ति ङाकुई ।

सदुङखमा

मुना निश्चल

आलेमाङ
माएखातेनखा
हैखामाङ निनामा
हुइलुङ तिरे च
खोडा रहिवाले न इनुङ
उम्भर ना उम्चुङमा तिरिए
रिलुङ सुदुङखमा ची
इलादा राृङ्ग ची मुन्देनखा
वाप्पमारी कुसुन्चे वो
सामै ची रिसिया ची
वोखामादा ल्खुप्ते नखा
दे खालुदे सेलासुसुप्मालै वा
हछा रिसियाम खावै
ची
न्योल्यो ङासानी पोतेनखा
लेतिएन ङ सिए
खुन्योलो चुम्दानी
सदुङखमाम चामाचुम
ची
फ्रोकेनखा सेलामारी ।

खाल्ले-१, खोटाङ

राक्का चाइसेको दिम

-नयन चाम्लिङ

कै नुङ्मो दोँसि चाम्लिङ छाम्मा इस्खाल्यो । कैका रोदुङ ऐना चाम्लिङ सुङसि रुङ्मा पुनि न्योलोङ छैदिमे । कोरो कै ओहिङपा नाखौं इमो ला कै दोम्नो प्लिसिए थोलो ओको चैं हिङसिमा दुङ बानाको हिङे । आल्से केभा मिनाचिवा कैका ओको सुङसि इमो बुसिको बोखामा इमो ला इमो रिलुङ इमो रुङरिमा मिरुङे कोरो आल्से त्योको झारा मायङासेको हिङे । नेपालदाको ओहिङ्पाचिमो ला रिलुङ नो रुङरिमाचि ओको बोखामा पृथ्वीनारायण शाहवा इटोङ मुमा पिसि मु नाका ओहिङ्पाचिमो झारा खाले अधिकार ङाब्धा । वि।सं। १८३१ दा किराँत बोखामा त्योपा दुङ्मो गोरखा बोखामाङ इटोङ तिरा किराँत बोखामा मटै ऐना ओरु सुङसिचिमो बोखामा पुनि इटोङ तिरा त्योन्नाकाङ ओहिङ्पाचिमो लामो छाब्लाचि पाहुईदा रुङरिमाचि पाकासा । इतौ बोखा इतौ ला मिरुङानो खि्रम्माखिम्नि ल्युङला लामो छाब्लाचि खि्रम्मा तिरा । खि्रम्माखिम्दा ल्युङला बानानाकाङ इमोलालै छिम्सा पुदि । त्योपादुङमो शासकच्या खुचिमो हुङमारि सो मुमालै खि्रम्माखिम मुसा पड्वालामा तिरे नो लेसामि तोयमि तिर्मा तिरै मिरुङा । त्योको खँैसाको खारुना पाहिङिना कोरो कै इमोला माखाताको पाछैदिम्ना । त्योपा दुङ सुङसिमो दिममुमा इसाको ओरु लामो दिममुमा इसाको । ओस्को तिराङासापा पुनि दोम्नोना कुयाँ-कुयाँ छाब्लाचि लैँदाको हिङे । ला पोर्मा तिरे रेडियोदा टि।भि।दा रुङ्चि रुङमातिरे लानाका खि्रम्माखिम पिसि मुमा तिरे मिरुङापा ऐटा लामो लेसामि तोयमिचिवा राक्का दिखा पाओँटाको हिङे । खुचिमो योगदान देलै मायनो पाप्सैं ओको खारु इमो मामाबोखादा लेतेङासे । ओको खारु मुमा लाम खोमैपा झारालै इक्ले दोँसिकोच्या खिन्दिमादिम पामेङ ।
आल्से टुङ्मानि सेनुचैंपा इमो ला प्लिमा पाछिटा छै । इला प्लिपालैना खिस्या पामिएछै । सो चैं इमोला चैवापालै तारिङए काँ रुङै खैनि खैमोङ किसेम्भुदा ताथोदिमेङासिमे । इक्ले खैनि सो रुङ्मा पुनि तामैदिकासिमे । कै छैदिमे ठसुङवा ला पिछिन्दा पाकामै कोरो इत्तोङ पाछैदिमेको चैं ऐना । लादा छाब्लाचि पैनाको पुनि ऐना । काँ ऐनुङको हिङे लाङ पाकामो लादा लेपा छैपाचिङ पात्तिचोँ मिरुङे । हैखामादा पाकामोको खारुना दै पैना हला । कै इतोङ ठसुङदा हिङएनो दोम्नोचैं पाकामो थोलो त्योकोमो उम्लाम्कवादा ला प्लिपा छैपाचि युङमानो खाम्बाइमा चापुमे नाखो इमोला छाब्लादा मटै छिब्देनो हिङे नो दोंसि म्याम्मा मटै तिरे । त्योसोनो केभा भुन्दा केभा इमो ठसुङदा छाचामाचिलै प्लिमानो छाम्मा चैमाचि तिरे । छाचामाचिनाका मटै इला पोसा्र पुसे । इमो ठसुङमौ खि्रम्माखिम्दा लानाका पढामैमा तिरे रुङ्मेन इटोङ स्वोला मुमा तिरे ।
चाम्लिङ दोम्नो हिङ्ये रुङ्मा २०५८ दा खि्रप्सापा ४६ हजार पालैसाको हिङे । त्योपादुङ देनो ओसो तिरा त्योपा दुङ मिना पािखं्रप्सापा पुनि ल्युङपाला म्हैपा मुमालै इला पाप्लिसिम्कोवा चाम्लिङचि पिछा तिरि । आसो २०६८ दा याङमो मिना खि्रम्मा दुङ बानेङासे कै इला पाप्लिसिमेना नाखोँ २०५८ भुन्दा राक्का पिछे तिरे त्योसानो ओको कैका मिन्मा दुङ ताको हिङे । खोटाङनो उदयपुरदा मटै चाम्लिङचि पाहिङुचोँ ओरु ठसुङदा पुनि मिहिङे कोरो खुचि मिहिङेको ठसुङदा ओरु ला मिप्लिसेनाखों खुचिलै चाम्लिङदा पाखि्रप्सों खुचि ओरु सुङसिदा ङ मिखि्रप्से । त्योसोनो ओस्को खिकेको दिम हिङेनो ईला प्लिमाङ तिरे । कै इमो बोखादा कैङ अधिकार मुमातिरे रुङए नाखो इमोला रुङरिमाचि प्रुेमाङ तिरे । इमो सुङसिदा काँ मटै धालो छुदैं काँ मटै मै काँ मटै चोँ आङानुङ मटै धालो छुने रुङ्मा दिम छितिमे नाखों कै पुनि ओको बोखामादा दैचैँ मुमा चापिएको हिङये । ओस्को मिना टुङमा टुङ्मा नाका ख्रूम्मा तिरे टेम्मा टेम्मा नाका ख्रुम्मा तिरे ।

-बाँसबोटे ७, उदयपुर

मीईम्मा दीबुङ्खिदा

पारिजात
प्छेमो तोमा पर्ने खोसैमादा छ्याङग तारामण्डल दाते छ्याङग तुर्मा पर्ने खोसैमादा हिउ वोल्ले । खै दे तिराको दे तिराको आल्पादुङ । उम्कुङदा दोहोर्यामैसा घ्यबसरिङ पासुङवा इरुङ निनाम्मा खाङु ङो सुल्फ दिङु । निनाम्मादा कालो कुरुलिमामो लोलाची मडारिवालासा बाना खइसाको हिउ घिसि्रबालासा इहोदा । खिमतोदा अम्लिासो घारी केँवरामो टोँची स्यारस्यार्ति बुटाङासाको उम्ख्लापो हिङेको ओको पासुङमो कुङवोसो खोसै बिरानो हिङाको ।
आल्से पासुङलई इम्मा पालो । त्योसोनो अध्रातनोनो सिकुवादा हिङेनो सुल्फ दिङयो ङो देदे दिम म्इद्या् ङास्यो । आल्से पुनि त्योसो मुयोङास्यो । पासुङ देदे हिङसानो पुसा खोसै तिरा हमा देलो मिइम दिम । उम्मै स्याखाताको ५।६ दुङ तिराखाता उम् याछा सोरोवा छिद्युको केभाकेभा तिराखाता आसो म्इद्युकास्यु पुनि । खुमो इतो छैकुमामो पिर हिङाको खु पुनि विहे मु हमा पुसाखाता खुलइ द्युखा हिङे बो पाइना । मछा मितोँ हिङइ । मितोँ हिङइ नाखो पुनि दे तिरेनो थलो । तुङदा हिङेको म्हैपा मिनावा दिम मु हमा बिहै तिराको । नाब्रोदा मुन्द्री ङो नादिपुङदा फली वात्युनो पुसाका हिङे आङा छैकुमा इतो जोर खोमा न्योको तइ पुनि हिङे बाकसदा फिलुदा रातो तेम्खा हिङे । पुङमा बेलन काँलइ पुनि साथी रुपियाँ खाबा ङो हाका बोतल आराखा आङाछुदा इद्नो पुसाको हिङे । दसैंदा आङा टेकुमा तुई रिङाको हिङे । काँ आख्लापो पासुङलई दे चिन्ता हिङेनो त्योकुइनाखो चुई पातोँनो नाखो पाचानो भुक्लुक्कै इम्सुई । ओकोस्को ´ारा दिम उम्ख्लापो हिङेनो मिन्यो हमा पुनि पासुङमो कुङ सान्त पातिरो । चकमन्न तिराको खोसैमा त्योको तुङनाका खोदखोदा ख्लिपा हुकेको सोला बाने । एकछिननाका हिउ पोह्रानो बाना । कालो बादलमो कापनाका इतो धसो्र बिजुलि ि´लिक्क लेता घ्याबरिङ पासुङवा खुमो छैकुमा पुद्युको जन्ति लाम्थाको चुङ छर्लङग दाता । मेघ गर्जिबाला हमा पासुङवा नादिपुङमो ददाल्निनाका वामो इतो म्हैपाको थोपा धाको पासुङवा छैदुयु ङो अप्ठ्यारो मानामैसा खिमकुयो वाङखाता । ओछ्यान्दा हैदा इम्मा उम्स्का पालिना । सो बानेनो सो हिङेनो मिन्सा पासुङवा दैलोदा आग्लो पाकुहमा प्रेताकासाको गुन्द्रिदा इम्सा ।
घरीघरी आकासदा बिजुलि लेता घरीघरी मेघ गर्जिबाला चत्याङ आपु ङो मुसलधारे वा धामा थालामैद्यु । पासुङमो मिचुदा निन्द्रा पाबानिना । खुमो कुङदा हिङेको दिमची ´ारा कसिङगर तिरानो मिचुदा हिङा । उम बुलिम हिङापा केभाकेभा धिसाको भारी वोसो खुर्युपा भुसुक्कै इम्साको स्याखाताको ओसो पासुङको धोक्रो पुनि पाइना इम्मा पुनि उम्स्कापालो । देलोदेलो खोपालाखोपाला म्हैपाको सोला बानावोसो पासुङवा हिङस्यु । पासुङवा देबोदेबो मिन्युङास्यु । बोःःःओको अनिकाले चुङलई पैह्रोवा पुद्युनाखो पुनि न्याको । दे खोसा लेतिमेनो आसो
ओपावेला सोपा दैलो तेल्युको हिङस्यु । राप्पा रुङसा एकछिना वाइवाइ हिङा । राप्पाकोना ऐना रैछ । आसोना दैलो पातेलाको ङो सोबोसोबो बानाको एन्यु । सोबोले वोस्पा अध्रात खोसैमा वा धाएङासेपा बाना हिङसा पासुङ ख्रुप्सा । दैलो तेल्युनो होकु । संघारै तोदा अध्यारोमो मुस्लोदा पासुङवा इतो बुलिम त्योकु त्योको बुलिम खुमो छैकुमा गोरिमायाको वोसो दाता । पासुङ ´सङग तिरानो इतो खईसाको दिम मिन्यु । ओस्प खोसैका गोरीमाया दोसोम्सा बानेनो । बो खु स्याखाता नो खुमो तिमीमो खिमनाका काँलइ ति_िम्स खुमो हँस बाना । ओको दिम मिन्युपा पासुङ कुसा्रनो लुङसा । कुङकुयो चिसो हिउ वाङखाताको वोसो तिरा दे हिङस्यनो चार पाइला लिक्दाहमा खुमो प्रेताको गुन्दीदा पुसानो थचक्कै हिङा ।
त्योपाबेला दैलोदा रहेपाङासाको बुलिम ू अमङा आपा ू रुङसा कहालिबालासा पासुङमो फिलुतोदा बाना हमा प्पिमा थालामैद्यु ूसिले ताहिङसिमनो काँ छैकुमालई खइसाको तुङदा ताहौर्सिम आङ आपा । आङ तिमिना मुप्सेको रैछ । काँ पुसुवाको खोसैमा आङ दुङस्या बिल्युनो ´न्दै सेत्यु औसी पुर्ने लाग्बालेको रैछ । खुम्होपावो सिमालई खिम तोदाको भिरनाका फुइमा रिङाको ज्यामिरमो सङपादा अत्किवालानो लेताको । मुप्सापामो आमा पुनि म्हैपाको हिङे । आङा तइ गहना पुसुवाको सात दिन्दा ङाब्ध्यु । बर्खाको ´रिदा धालो लेकदा ग्रोलोलोवमा हुङसि आख्लापो छिद्यु ।चामादुङमा देइ पाइना त्योको कुहिरोदा आख्लापो ख्राम्सा हिङुवा जुकावा ख्राकुनो आङा हि दिर्यु थलो आङ आपा । रोँ चामा हिङमा इसे ू केभा रोँ ताचियो खारु देइ पाइना ू रुङसा राक्षेस्नी मासुङमावा वचन पाक्यो । दया नल्मा पाइदो नेसुवा खोमा पाङदो । आसे खोसैमा खिम्दा सोइ पाइनाको वेला । मुप्सापावा लेताङासाको सितिमिवा चैमा बाना । त्योदानाका काँ भाग्बालुवानो खोसैखौसै लाम्थुवानो बानुवाको केभा साका तिरा आङ आपा । गोरीमायावा ख्रमसा ओकोसको दिम उम्पालई दुम्मैदु हमा घ्याबरीङ पासुङ अनिन्दा वोल्दा । खुवा वोदा हिङस्युको वमेसो पातिरीना गोरीमायावा दिम मुमा छिद्युअमा लुङसाङासाको खुमो छुवा ढिब्री लेत्यु ।
ढिब्रीमो उज्यालोदा आपा छेकुमा एकआपसदा खोँमैदाचि । खुचिमो मिचुची जुध्बाला । भिज्वालाको प्रेताकासाको तइची खाब्दयुको गोरीमायावा पासुङलइ खोँसा इरुङ दिम मु ू काँ पुकुवाहमा त्रिशुलि नदीदा ताहोसर्ीमको नाखो न्याको साथी रुपियाँ खावावा काँ छैकुमालइ जेमराजमो छुदा तालोसिम हमका बोतल छैकुमामो ही आराका तामुम्नो तादिइम बो ऐना थलो ू
गोरीमायामो ि´रवोसो दिम्वा घ्याबरिङ पासुङमो कुङ चाइसाको तिरा । दिखाखारु उरुङ तिराको मिचुनाका मिक्या धामा थालामैदयुनो चाउरीबालाको छालामो खोल्सादा नाब्रोनाका हुइनी मिक्या उइद्यु । खइन्योको खुमो सपना गोरीमाया खाङुहमा हुइदानो खरानी तिरा ।त्योबेला खुमो छैकुमालइ सान्त्वना इमा पासुङवा पाचापुइना । गोरीमायाल्इ देइ रुङमा पाचापुइना पासुङना लातावोसो तिरा ।
बेली रुपानो ढिब्री स्याखाता खिमनाका ह्यालो वा धाएङासेको हिङे । योको हाकापो मीनालइ खुचिमो द्युखादा लुह्दयु हमा घोरिवालासा प्रेताकासाको गुन्द्रीदा मिइम्साचि ।
पश्चिम जिल्लानुवाकोतमो चिन्दे तुङदा आले वापोमादा नामवा पाबुदिमना । नाखो पुनि वादल खुर्युको वापोमावा अनिन्दा उज्यालो इद्यु । ओस्को कलिलो बुलिमवा खइसाको दिदाखारुवा लुङसाको क्रोसाको गोरीमाया ख्रप्सानो गुन्द्रीदा तुक्रुक्क हिङा । खुमो आपा ख्रुप्सानो सिकुवादा खोक्वाला । गोरिमाया देमुसा दोसोमुसा मिन्यु । खइसाको दिखाखारुदा गोरीमाया पर्वला । रातो तइ खाप्सयुनो खइन्योको तुस्र विहे मु हमा पुसाको दिम पुनि मइदयु । खैपामो खिम्दा हिङमा पाचापुइना मिरिङे । तुम खिम्दाको मिनाचिवा दे मिरिङे आसो मिन्युङास्यु गोरिमायावा ।आसो खिमनाका लइदेहमा मिनाचिवा पातेके । खुमो दिम पामे । आसो गोरीमायामो दिखाखारुमो लाम होका ।

- अनु : तिलक चाम्लिङ

जुठी दमिनीमो दिम

पारिजात

स्यामुना हजुर……
मालिक पिछा ह्यनी हिङानी
आङा नुङ् लक्ष्मी पापामामामो इटो छैकुमा
ठूली पुनी ऐनाको पकू पुनी ऐनाको
पकू पूनी ऐनाको ठूली पुनी ऐनाको
गरिबमो खिमदा ढिप्री लेतुँवाको हजुर ढिप्री ।

ङो कर्मवा खोटी
काङा अलच्छिनी मोरी
बाह् दुङ मिछु
हुइदँुवानो चङुवा आपाआमा
असारमो पैह्ोवा छिब्द्युनो
इटो चिहान मितिरा
हात बजारनाका मिलिब्दाचिको मिनाचि ।

पुङ्मा टुङ् खोदइ पाइनाको खोदा पुङ्मानो
मिचुमो सोझी
माउलोडा हिङुवाको
सौतेनि माइजुवा
छैकुमाना ऐनाको वोको डङ्कीनीपो रैछ रुङ्सा
आपाआमा चापा रुङ्सा
आङा टोँ ढल्सा चैढ्यु ।

हजुर मालिक आङा विहे मितुर हिङे
राप्पा देनो रुङ्मा
सौतेनी माइजुवा खुमो निछोमो
सौता पाकुको
आङा जेठी पिण्ड रोगी हिङे
काङा ना वोडा खारु मुमा बानुवाको
पन्ध्र दुङनाका ओस्पा सोह् छुदुवाको ।

त्याको दबैबुङ वोसो खइन्योको हिनुवाको
वोको दमिनी देम्नोको खइन्योको रुङ्सा
र्याल पाढासाको पासुङ् विष्टचिवा ।

मालिक हजुर खैपामो जुठो रोँ चुँवानो पोरुवाको ऐनाको
बानुवाको पिछा दुङुनाका
मुखेनीवा आङा नुङ पाकुको नुङ् ण्ज्ञछ-जुठी
जेठीमो सौता तिरुवाको
जुठे दमइपिडा पोइला बानुवाको
काँ कान्छी जुठी दमिनी ।

आङा निधारदा ओस्को तुर्मा छाब्दाको रैछ
झारावा जुठेमो कान्छी मिरिङे
कैका ना वोस्को सेम्तु देइ पाछैदिम्केना
मारिचीलई याछाची वातिमा
दोकै महाभारत पातिरो नी ।

टालाटुली बाटुली
म्होपावो सिपुवाको वोको चोली
सर पुते देलोदेलो
सर सैमा पुङ्मातिरे कुनाकुनी ।

लाजी रुङ्मा झारा मारीचिमो इटो तिरे
होपुवा होपा चिसो तिरुवा
सिमा काल पाबानो लेतियनो हिङ्मा आस्का पालो मालिक ।

केभा बाँझो तिराको हिङे
त्योको चाचुङ्ची पोराको पाखावोसो
ताचापुमेनाखो ज्योतानी च्योतानी बाँझोदा ।

स्यामुना हजुर ……
विउ ह्रोमा न्योको मानी ना ।

लालिम्पा : तिलक चाम्लिङ

ओहिङ्पामो ला

जीवनजीत राई

काँ वा कुमामो ऐना
खानावा पाप्लिसाजे दिम छाब्दुङो
काँ पाएन्पा मिरुङ्दा
खामो माखातामो दिम प्लिसुईङासुई
काँ पाछैडिई मिरुन्दा
खामो आल्सेको स्यतिङेमो लै प्लिसिमो
त्यसोनम्
दिखा पासुङमो लासिदाङो
म्हिम्पो आपुनाका
ओकोङ बोखादा
साकेलाङो सिलि ल्हो म्हुम्मीङ
काँ आस्परिस खाना खापाङो पाआस्कालुई
काँ खाना म्हैपा छैम्मुई
काँ खानलाई बोखामो तोकि पामिन्मुई
नो खानालाई
आम्का मिना अई प्लिसुइपा
आङा तुई ला हान्मा पाईदुई
खाना इदानिको रो
चाक्कानो काँ खैमो पिदा पाईम्सुई
खाना पिदा खोसेदा पाबानुङ नो
काँ ओस्परि खैमो बुलिम् क्रोम्मा
पाआस्कालुई
उम्छुङो खामो स्यम्टु ख्रेम्मुई
रोँ चैसे ऐभे डिस्कोदा ऐभेको ऐना
बोखा नो खुई लै खुमी चापुमे लै खाङुई
पाछैदि त्योवा खाना लै खुईन्येलो प्लिसाचे
काँ ना लै वेश्य प्लिसुई
खाना खोरि दिम्दा छामदैमा ख्रोत्मा
आस्खाल्यौ
काँ खोरीदिम्दा
श्रीजङ्ग नो यलम्बर बैमा आस्खालुई
आल्सेङो छाचामाची
रामप्रसाद गोपाल खम्बूमो
छाब्ला खामैमा तिरे
त्योन्नो ङो खोदा ऐ नो
खाना एमा आस्खाल्यौ
काँ खानाले ख्राप्मा आस्खालुई
खाना कुभा आस्खाल्यौ
काँ खामो ला खोमैमा आस्खालुई
त्योसोनम्
कुङ मिख्राम
काँ प्लिसुई
काँ आसो तोकीतुरुई
काँ आसो तोकीतुरुई
उम्छुङो तिरुई ।

आङा लाम

तिलक चाम्लिङ

आम्का पापामामाचीवा पाढेकाको
चुङ् पुङ्खा ओको लाम
ओको लामनाका काँलई लाम्थिमा आस्काला
ओको लामनाका लाम्थिइँ नाखो मत्तै
काँ धालो चुङ्दा छुमा चापुइँ
आङा वैनीध्यौ !
फ्वोदानीच्यौ काँलई धालो छुमा ।

आङा ला प्लिमा पाचाम्नो
सोपा सेत्युनो लाम्था
काँ ह्युङ्खा घिम होटाखाटाको हिङे
सोपा होत्युनो लाम्था
आङा बोखा माखाटाको हिङे
सोपा खुस्युनो पुद्यु
ओको पाइना नाखो
आङा बुलिम पापोरो
ओको पाइना नाखो
काँ धालो छुमा पाचाम्नोँ
ओस्पा काँ दोसीदा लासिदिँवाको हिङ्इँ
धालोधालो चुङ्दा छुमा काँलई पुनि आस्काल्यो
आङा वैनीध्यौ !
फ्वोदानीच्यौ काँलई धालो छुमा ।

ओको लाम
आङा छेप्पाछेम्मा मिलाम्थाचीको
आङा मामापापा मिलाम्थाचीको
देनो काँ लाम्थिमा पाचाम्नो
सोपा होत्युनो पुसा
काँ पुनि ओको लाम
लाम्थिमा आस्कालाको हिङ्इ
आङा वैनीध्यौ !
फ्वोदानीच्यौ काँलई धालो छुमा ।

कै ओहिङ्पाची
दोसी लासिन्दीको हिङाच्के
कै ख्रुम्मालई
आम्का ला पोर्मा तिरे
आम्का रिलुङ् पोर्मातिरे
आम्का नुङ्दा हैखामा तुर्मातिरे
कै ख्रुप्सिए नाखो मत्तै
आम्का पापामामाचीवा पाढेकाको
चुङ् पुङ्खा ओको लाममो नुङ्
ङैमा चापुमे आम्का हैखामामो नुङ् ङैमा
काँ पुनि ओको लाम
लाम्थिमा आस्कालाको हिङ्इ
धालोधालो चुङ्दा छुमा
आङा वैनीध्यौ !
फ्वोदानीच्यौ काँलई धालो छुमा ।

काङा तिकुइङासुइ

वाग-आयाग्यामी यालुङछा

आकँ चइसे ताखिनेको येनुइपा

आताख्लो तिके ताबुलिनेको तनानेपा

द्याम्न हुङसुइ

आछु आफिलुच सिब्द्यो इसा दिम येनुइपा

झारा तातिरी तापोरी म्हैपा म्हैपा

आइम्मा माखाता

आस ल्यो तिर्मा मितिरमा तातिरी

खिमा हेमका म्हुमा तापुइसी

दे रुङमान

केतयावा केतयादा तासेतसिन्चे

इखिमदाको मिनाची मिसेतसिन्चे

दे ङ्याल्मा न

आकँछादा मि ल्हेतेङासे

आमिचुदाका मिक्या धायेङासे

सलाइ लमा

आछाची मिखे मिम्हेको दिम

पाहोतादिरा उको खिम

कोकुहँ रिअमा

किचतया लिम्मा फदानी

आसेको दिम्ची फुद्दाकासानी

आसमा पुप्ता

खाम्बा मानि छाचेउ

झारा कामानिन हिङानेउ

मामा मिदानी

होताको खिम बोदान्

तया छेसा खैदान्

आछाच् झारालइ

इत तिरेको खँमा आसिखा ल्यो

खइनिचिङो ताहिङीने लेपाल्यो

आस दिम कामान्

हिमका इठदा हिङान् मान् चान्

नितया निदिम् खोयेमइदानुङ ।

ख्रुप्सानी आसो

मुना निश्चल

भुइपा-चुमा इरा तिसा्र ख्रुप्सानी आसो
तया-खिया ढिप्री चि लुङ्तानी आसो

दोम्नो हिङामा आराखाङ वासिम दुङसा

तैतयाम मि लुङ्मा धुङ्तानी आसो

देन ताख्लो ताखुप्तुमो हुइलुङ् लुम्बुदा

तैसावा रम्सा बुसी-बुसी लाम्तानी आसो

आले-आसे स्यादिरा सेलामारी सिमा इसे

वाप्पधिसै धैमातिरे खाम्वानी आसो

देनामान लाम्तिमा सदुङखमा माएनखा

लादा रोदुङ चि न्योलो चुवदानी आसो

इमोला

विमला केयरलेस

आङा आछु हिङेनाओ छाप्दिइ इमोला
झारा खुइन्यो खुइसेको साप्दिइ इमोला

मोछामामो उम्भुसी थुतुरी ङासैना काँ

मेन्सा सुम्निमाओ पारुहाङ हाप्दिइ इमोला

चान्यो हे चाइसे पासुङचिवा पाछिताका

चाखो रिङुई दाबिलाबेवा राप्दिइ इमोला

काना रिङुई झारावा छिमाइसे प्लिमा तिरे

आङाना आसो आलेम्दाओ काप्दिइ इमोला

लालामा

राजेश चाम्लिङ

सेब्दुन्चिसा धुलोचिदा भाँडाकुटी
लासा घँघरुलिया इमुठी
मैसि खाङयो ङास्योरछै
ओहोइ !
त्योको सैंमोमो रोकुङदा
सैंमोसो त्योको रोकुङदा ।

दोकै इसातोयाँ नामाचिमो सेमखाठाङ मितुरहिङेको
दोक्कै पापी रामचिमो खोलियुङखा मितुरहिङेको
ह्रोइलिसा खुमोङो म्हैपाटुङमा नाका
ह्मैपाटुङमा पालामेकोचिमो
कालदुङवानेको छुलिम्वा मुको
त्योको रकुङदा काङा
बाराढोला खुसा्र बाटोदा
कोलोलोवा लामेङासेको
सै ढोले सै बाराढोलाचैंपा खै ?

मिम्हानो केभा ल्युतुका दुङिच
दुङमिबानानो केभा सुकादुङिच
इक्सोङो
बारुद कारखाना तिरेङासेको
ऐटादिम् भुन्दा तिप्पो
त्योको रोकुङ
छिब्लिसा खुमोङो सेम्बुदाको भिक्टोरियाक्रसचि नाका
नाम्ानाम्दुङ नाका खुखुपिदाको हाबिलायेङासेको
आङा छेप्पाकोक्पा सोक्को
आल्पा खोसैको सैमोदा त्योकुङा ।

त्योकुङा
कसैचि पिपिरिलाबोदा संघीयछाम् पामैधेङासेको
कसैची स्वायत्ततामो मुन्दुम पाखि्रप्सेङासेको
ए एहोइ ! त्योको रोकुङदा
सुङसिबुङ तुर्मा पाचापुनाको लिम्चुङबुङ काङा
बातेङासेको वालाली साकोर्मा
सोक्को-लिमेङासे वापाका नेपाल ।

मिस्स्याको नाखै हैकामादा केभा नारायणचि नाका
सोइपा मिछै ओको नाम्रानाम्दुङदाको लुप्चामुपाचि नाका
लैँमादा कुङबुलिम् बासा
कुङबुलिम् कैमा लैँमा बासा
सिसा सिसा लेतेङासेको
त्योको एटाको रोकुङदा
लामैङासै काङा एकोहोरो
सै ढोलै सै बाराढोलाचैंपा खोँ ?

ङोपा

तिलक चाम्लिङ

किरातिचिमो बोखादा
खासैमा फेरी चैसा लाम्थापा
वापोमा सिधा लेपा
खोलैमा इम्सापा
मिचुका दौरासुरुवालाव वैपा
इटो जासुस इसेको
फेरी चैसा लाम्थापा ङोपा काङा ।

सिधा लेइसा लाम्थापा
किरातिमो पुङमामो गहनादा
खुपामिचु बाम्सा लाम्थापा
फेरी चैखा खोसैमा खु्रम्मा इसे रुङसा
खिम खुमा डिजाइन छाम्पा चाम्पा
राप्पामो दिम प्लिसेपा
इटो जाली इसेको
फेरी चैसा लाम्थापा ङोपा काङा ।

सुम्निमामो छैकुछामो तान्दा
कुङ्छामा खुपा
रोँटा थुरी फिर्के खुपा
छैकुछाचिमो स्याम्त्युमा
बोखादा होस्रपा
दुङ हिङापावो
तोलामावा खेस्यास्या
फेरी चैसा लाम्थापा ङोपा काङा !

खोसैमा मोपा खुस्यु खिम्दामो
सिधामो पोकादा
किरातिचि इसेको रुङ्सा दिम खुपा
फेरी चैसा लाम्थापा ङोपा काङा !

आङा डिजाइनदा पृथ्वीनारायण शाहवा
किरातिमो बोखादा मुह्मा बाना
काङा ङोपा तिरुवाँ
सिइपा काङा चिहान पाइला
काङा दिरुवा रुपुवा
काङा खुपा हो
फेरी चैसा लाम्थापा ङोपा काङा !

दुङ

प्रगती राई

खोलेमामो नामवाइ
छुवा छिब्दान् ना ह्यानि नाम्तखायेन खाङान
त्युदा
बखानापा बुङ्वाचि तात्येकुम्ने
बुङ्वाचिवा हुइखिदा मिरिङेङासे-

दुङ् !
के का ना आले मुइमारिमो
रुवालुङ बो तिरिका
ए बखा लाम्मा
ए सुङ्सि लाम्मा
मासादामो ङायि लाम्मा
केकावा ना आस सेराङालाम काप्दुम्का
बुङ्वाचिवा बुङ्वाखा छिदिम्का ना
लाम राखा ङल्सा सोस्टम खिदा ह्रेपिका ।

दुङ् !
दे आसनाइ वाइवाइ हिङमा ताचापिने
ख्यानिसो मिहुङमारिदा
केकावा ना आस
मुइमारिमो सेराङा बो रँमा पुसिका
आसेमारि खाताङध्यूमो आम्का बखा
आसेमारि ताहुत्दुमो आम्का छेम्मािर
उम्सँङ लिम्मा
सेराङामो मुइमारि राङुम्का

दुङ् !
ख्यानमो रुङमा ना उको धरान
लुङटोदामो छाप्मारि तिरा
बखापा बुङ्वा
इरुङ् सेराङालाम काप्दुम्का
इरुङ् मुइमारि लाम काप्दुम्का ।

ङैनापिना खामो नुङ्दा

टंक बहादुर राई

ङैनापिना खामो नुङ्दा
इतोबुङा ङैदुखादा

इबोखालै मुइसा मुइसा
इसुङसिलै बुइसा बुइसा

केभा केभा खारु तामु

खोसै खोलै द्युखा तामु

सुङसि धालो खैने रुङसा

रोदुङ धानि लैने रुङसा

कावैनिलै ताबुइद्युची

झारालै रोँताहोद्र्युची

काबैनीचि इतो तुसा्र

म्हुमा त्योडा पापिसाका

रोदुङमो दुङ हात्ताम् ताको
इमोबोखा लिब्मा राँको

त्योको तिरा ङासापाना
खामोबुलिम् तेह्राखाता

खामो खारु पाद्युरैना

खाना दुर्मा तात्योकैना

खामो बुलिम् पैनानाखै

खामो सैमो हिङेङासे

खामो मैमा इकुङ्दाङो
आल्सेलोना हिङेङासे

खानालैङो मुइसा
ओस्पा ओन्नो रुङैङासै

ङैनापिना खामो नुङ्दा

इतो बुङा ङैदुखादा ।

आङा माझकिरात

नाकिमा

होताकोदा
ला खेसेङासे
रिलुङहसुङ
मुग्लान मिवाङा बो
सेलामामो लावेवादा
वारी पोमा
तामुदिइदिकासिमे है !
आङा माझकिरात ।

उम्वामो वैनी उम्सो
उम्सोमो वैनी उम्वा
इसेनाखो दोसोम्सा लिप्तिकु वाल्ला ?
दाबेलै लासिदामा इदिमे बो ?
दुङवापा द्रोणाचार्यमो
छाम्मायु वाङो धोमा तिरे
वातेम्मा-बखामा
आसो ना ।

आ इम्माले आसो पामैदेइ
आले माए ओसो
मि वापाहुइदिमे ओसो पामै हुङा ?
सेलामामो लावेवादा
वारी पोमा
तामुदिइदिकासिमे है !
आङा माझकिरात ।