राक्का चाइसेको दिम

-नयन चाम्लिङ

कै नुङ्मो दोँसि चाम्लिङ छाम्मा इस्खाल्यो । कैका रोदुङ ऐना चाम्लिङ सुङसि रुङ्मा पुनि न्योलोङ छैदिमे । कोरो कै ओहिङपा नाखौं इमो ला कै दोम्नो प्लिसिए थोलो ओको चैं हिङसिमा दुङ बानाको हिङे । आल्से केभा मिनाचिवा कैका ओको सुङसि इमो बुसिको बोखामा इमो ला इमो रिलुङ इमो रुङरिमा मिरुङे कोरो आल्से त्योको झारा मायङासेको हिङे । नेपालदाको ओहिङ्पाचिमो ला रिलुङ नो रुङरिमाचि ओको बोखामा पृथ्वीनारायण शाहवा इटोङ मुमा पिसि मु नाका ओहिङ्पाचिमो झारा खाले अधिकार ङाब्धा । वि।सं। १८३१ दा किराँत बोखामा त्योपा दुङ्मो गोरखा बोखामाङ इटोङ तिरा किराँत बोखामा मटै ऐना ओरु सुङसिचिमो बोखामा पुनि इटोङ तिरा त्योन्नाकाङ ओहिङ्पाचिमो लामो छाब्लाचि पाहुईदा रुङरिमाचि पाकासा । इतौ बोखा इतौ ला मिरुङानो खि्रम्माखिम्नि ल्युङला लामो छाब्लाचि खि्रम्मा तिरा । खि्रम्माखिम्दा ल्युङला बानानाकाङ इमोलालै छिम्सा पुदि । त्योपादुङमो शासकच्या खुचिमो हुङमारि सो मुमालै खि्रम्माखिम मुसा पड्वालामा तिरे नो लेसामि तोयमि तिर्मा तिरै मिरुङा । त्योको खँैसाको खारुना पाहिङिना कोरो कै इमोला माखाताको पाछैदिम्ना । त्योपा दुङ सुङसिमो दिममुमा इसाको ओरु लामो दिममुमा इसाको । ओस्को तिराङासापा पुनि दोम्नोना कुयाँ-कुयाँ छाब्लाचि लैँदाको हिङे । ला पोर्मा तिरे रेडियोदा टि।भि।दा रुङ्चि रुङमातिरे लानाका खि्रम्माखिम पिसि मुमा तिरे मिरुङापा ऐटा लामो लेसामि तोयमिचिवा राक्का दिखा पाओँटाको हिङे । खुचिमो योगदान देलै मायनो पाप्सैं ओको खारु इमो मामाबोखादा लेतेङासे । ओको खारु मुमा लाम खोमैपा झारालै इक्ले दोँसिकोच्या खिन्दिमादिम पामेङ ।
आल्से टुङ्मानि सेनुचैंपा इमो ला प्लिमा पाछिटा छै । इला प्लिपालैना खिस्या पामिएछै । सो चैं इमोला चैवापालै तारिङए काँ रुङै खैनि खैमोङ किसेम्भुदा ताथोदिमेङासिमे । इक्ले खैनि सो रुङ्मा पुनि तामैदिकासिमे । कै छैदिमे ठसुङवा ला पिछिन्दा पाकामै कोरो इत्तोङ पाछैदिमेको चैं ऐना । लादा छाब्लाचि पैनाको पुनि ऐना । काँ ऐनुङको हिङे लाङ पाकामो लादा लेपा छैपाचिङ पात्तिचोँ मिरुङे । हैखामादा पाकामोको खारुना दै पैना हला । कै इतोङ ठसुङदा हिङएनो दोम्नोचैं पाकामो थोलो त्योकोमो उम्लाम्कवादा ला प्लिपा छैपाचि युङमानो खाम्बाइमा चापुमे नाखो इमोला छाब्लादा मटै छिब्देनो हिङे नो दोंसि म्याम्मा मटै तिरे । त्योसोनो केभा भुन्दा केभा इमो ठसुङदा छाचामाचिलै प्लिमानो छाम्मा चैमाचि तिरे । छाचामाचिनाका मटै इला पोसा्र पुसे । इमो ठसुङमौ खि्रम्माखिम्दा लानाका पढामैमा तिरे रुङ्मेन इटोङ स्वोला मुमा तिरे ।
चाम्लिङ दोम्नो हिङ्ये रुङ्मा २०५८ दा खि्रप्सापा ४६ हजार पालैसाको हिङे । त्योपादुङ देनो ओसो तिरा त्योपा दुङ मिना पािखं्रप्सापा पुनि ल्युङपाला म्हैपा मुमालै इला पाप्लिसिम्कोवा चाम्लिङचि पिछा तिरि । आसो २०६८ दा याङमो मिना खि्रम्मा दुङ बानेङासे कै इला पाप्लिसिमेना नाखोँ २०५८ भुन्दा राक्का पिछे तिरे त्योसानो ओको कैका मिन्मा दुङ ताको हिङे । खोटाङनो उदयपुरदा मटै चाम्लिङचि पाहिङुचोँ ओरु ठसुङदा पुनि मिहिङे कोरो खुचि मिहिङेको ठसुङदा ओरु ला मिप्लिसेनाखों खुचिलै चाम्लिङदा पाखि्रप्सों खुचि ओरु सुङसिदा ङ मिखि्रप्से । त्योसोनो ओस्को खिकेको दिम हिङेनो ईला प्लिमाङ तिरे । कै इमो बोखादा कैङ अधिकार मुमातिरे रुङए नाखो इमोला रुङरिमाचि प्रुेमाङ तिरे । इमो सुङसिदा काँ मटै धालो छुदैं काँ मटै मै काँ मटै चोँ आङानुङ मटै धालो छुने रुङ्मा दिम छितिमे नाखों कै पुनि ओको बोखामादा दैचैँ मुमा चापिएको हिङये । ओस्को मिना टुङमा टुङ्मा नाका ख्रूम्मा तिरे टेम्मा टेम्मा नाका ख्रुम्मा तिरे ।

-बाँसबोटे ७, उदयपुर

मीईम्मा दीबुङ्खिदा

पारिजात
प्छेमो तोमा पर्ने खोसैमादा छ्याङग तारामण्डल दाते छ्याङग तुर्मा पर्ने खोसैमादा हिउ वोल्ले । खै दे तिराको दे तिराको आल्पादुङ । उम्कुङदा दोहोर्यामैसा घ्यबसरिङ पासुङवा इरुङ निनाम्मा खाङु ङो सुल्फ दिङु । निनाम्मादा कालो कुरुलिमामो लोलाची मडारिवालासा बाना खइसाको हिउ घिसि्रबालासा इहोदा । खिमतोदा अम्लिासो घारी केँवरामो टोँची स्यारस्यार्ति बुटाङासाको उम्ख्लापो हिङेको ओको पासुङमो कुङवोसो खोसै बिरानो हिङाको ।
आल्से पासुङलई इम्मा पालो । त्योसोनो अध्रातनोनो सिकुवादा हिङेनो सुल्फ दिङयो ङो देदे दिम म्इद्या् ङास्यो । आल्से पुनि त्योसो मुयोङास्यो । पासुङ देदे हिङसानो पुसा खोसै तिरा हमा देलो मिइम दिम । उम्मै स्याखाताको ५।६ दुङ तिराखाता उम् याछा सोरोवा छिद्युको केभाकेभा तिराखाता आसो म्इद्युकास्यु पुनि । खुमो इतो छैकुमामो पिर हिङाको खु पुनि विहे मु हमा पुसाखाता खुलइ द्युखा हिङे बो पाइना । मछा मितोँ हिङइ । मितोँ हिङइ नाखो पुनि दे तिरेनो थलो । तुङदा हिङेको म्हैपा मिनावा दिम मु हमा बिहै तिराको । नाब्रोदा मुन्द्री ङो नादिपुङदा फली वात्युनो पुसाका हिङे आङा छैकुमा इतो जोर खोमा न्योको तइ पुनि हिङे बाकसदा फिलुदा रातो तेम्खा हिङे । पुङमा बेलन काँलइ पुनि साथी रुपियाँ खाबा ङो हाका बोतल आराखा आङाछुदा इद्नो पुसाको हिङे । दसैंदा आङा टेकुमा तुई रिङाको हिङे । काँ आख्लापो पासुङलई दे चिन्ता हिङेनो त्योकुइनाखो चुई पातोँनो नाखो पाचानो भुक्लुक्कै इम्सुई । ओकोस्को ´ारा दिम उम्ख्लापो हिङेनो मिन्यो हमा पुनि पासुङमो कुङ सान्त पातिरो । चकमन्न तिराको खोसैमा त्योको तुङनाका खोदखोदा ख्लिपा हुकेको सोला बाने । एकछिननाका हिउ पोह्रानो बाना । कालो बादलमो कापनाका इतो धसो्र बिजुलि ि´लिक्क लेता घ्याबरिङ पासुङवा खुमो छैकुमा पुद्युको जन्ति लाम्थाको चुङ छर्लङग दाता । मेघ गर्जिबाला हमा पासुङवा नादिपुङमो ददाल्निनाका वामो इतो म्हैपाको थोपा धाको पासुङवा छैदुयु ङो अप्ठ्यारो मानामैसा खिमकुयो वाङखाता । ओछ्यान्दा हैदा इम्मा उम्स्का पालिना । सो बानेनो सो हिङेनो मिन्सा पासुङवा दैलोदा आग्लो पाकुहमा प्रेताकासाको गुन्द्रिदा इम्सा ।
घरीघरी आकासदा बिजुलि लेता घरीघरी मेघ गर्जिबाला चत्याङ आपु ङो मुसलधारे वा धामा थालामैद्यु । पासुङमो मिचुदा निन्द्रा पाबानिना । खुमो कुङदा हिङेको दिमची ´ारा कसिङगर तिरानो मिचुदा हिङा । उम बुलिम हिङापा केभाकेभा धिसाको भारी वोसो खुर्युपा भुसुक्कै इम्साको स्याखाताको ओसो पासुङको धोक्रो पुनि पाइना इम्मा पुनि उम्स्कापालो । देलोदेलो खोपालाखोपाला म्हैपाको सोला बानावोसो पासुङवा हिङस्यु । पासुङवा देबोदेबो मिन्युङास्यु । बोःःःओको अनिकाले चुङलई पैह्रोवा पुद्युनाखो पुनि न्याको । दे खोसा लेतिमेनो आसो
ओपावेला सोपा दैलो तेल्युको हिङस्यु । राप्पा रुङसा एकछिना वाइवाइ हिङा । राप्पाकोना ऐना रैछ । आसोना दैलो पातेलाको ङो सोबोसोबो बानाको एन्यु । सोबोले वोस्पा अध्रात खोसैमा वा धाएङासेपा बाना हिङसा पासुङ ख्रुप्सा । दैलो तेल्युनो होकु । संघारै तोदा अध्यारोमो मुस्लोदा पासुङवा इतो बुलिम त्योकु त्योको बुलिम खुमो छैकुमा गोरिमायाको वोसो दाता । पासुङ ´सङग तिरानो इतो खईसाको दिम मिन्यु । ओस्प खोसैका गोरीमाया दोसोम्सा बानेनो । बो खु स्याखाता नो खुमो तिमीमो खिमनाका काँलइ ति_िम्स खुमो हँस बाना । ओको दिम मिन्युपा पासुङ कुसा्रनो लुङसा । कुङकुयो चिसो हिउ वाङखाताको वोसो तिरा दे हिङस्यनो चार पाइला लिक्दाहमा खुमो प्रेताको गुन्दीदा पुसानो थचक्कै हिङा ।
त्योपाबेला दैलोदा रहेपाङासाको बुलिम ू अमङा आपा ू रुङसा कहालिबालासा पासुङमो फिलुतोदा बाना हमा प्पिमा थालामैद्यु ूसिले ताहिङसिमनो काँ छैकुमालई खइसाको तुङदा ताहौर्सिम आङ आपा । आङ तिमिना मुप्सेको रैछ । काँ पुसुवाको खोसैमा आङ दुङस्या बिल्युनो ´न्दै सेत्यु औसी पुर्ने लाग्बालेको रैछ । खुम्होपावो सिमालई खिम तोदाको भिरनाका फुइमा रिङाको ज्यामिरमो सङपादा अत्किवालानो लेताको । मुप्सापामो आमा पुनि म्हैपाको हिङे । आङा तइ गहना पुसुवाको सात दिन्दा ङाब्ध्यु । बर्खाको ´रिदा धालो लेकदा ग्रोलोलोवमा हुङसि आख्लापो छिद्यु ।चामादुङमा देइ पाइना त्योको कुहिरोदा आख्लापो ख्राम्सा हिङुवा जुकावा ख्राकुनो आङा हि दिर्यु थलो आङ आपा । रोँ चामा हिङमा इसे ू केभा रोँ ताचियो खारु देइ पाइना ू रुङसा राक्षेस्नी मासुङमावा वचन पाक्यो । दया नल्मा पाइदो नेसुवा खोमा पाङदो । आसे खोसैमा खिम्दा सोइ पाइनाको वेला । मुप्सापावा लेताङासाको सितिमिवा चैमा बाना । त्योदानाका काँ भाग्बालुवानो खोसैखौसै लाम्थुवानो बानुवाको केभा साका तिरा आङ आपा । गोरीमायावा ख्रमसा ओकोसको दिम उम्पालई दुम्मैदु हमा घ्याबरीङ पासुङ अनिन्दा वोल्दा । खुवा वोदा हिङस्युको वमेसो पातिरीना गोरीमायावा दिम मुमा छिद्युअमा लुङसाङासाको खुमो छुवा ढिब्री लेत्यु ।
ढिब्रीमो उज्यालोदा आपा छेकुमा एकआपसदा खोँमैदाचि । खुचिमो मिचुची जुध्बाला । भिज्वालाको प्रेताकासाको तइची खाब्दयुको गोरीमायावा पासुङलइ खोँसा इरुङ दिम मु ू काँ पुकुवाहमा त्रिशुलि नदीदा ताहोसर्ीमको नाखो न्याको साथी रुपियाँ खावावा काँ छैकुमालइ जेमराजमो छुदा तालोसिम हमका बोतल छैकुमामो ही आराका तामुम्नो तादिइम बो ऐना थलो ू
गोरीमायामो ि´रवोसो दिम्वा घ्याबरिङ पासुङमो कुङ चाइसाको तिरा । दिखाखारु उरुङ तिराको मिचुनाका मिक्या धामा थालामैदयुनो चाउरीबालाको छालामो खोल्सादा नाब्रोनाका हुइनी मिक्या उइद्यु । खइन्योको खुमो सपना गोरीमाया खाङुहमा हुइदानो खरानी तिरा ।त्योबेला खुमो छैकुमालइ सान्त्वना इमा पासुङवा पाचापुइना । गोरीमायाल्इ देइ रुङमा पाचापुइना पासुङना लातावोसो तिरा ।
बेली रुपानो ढिब्री स्याखाता खिमनाका ह्यालो वा धाएङासेको हिङे । योको हाकापो मीनालइ खुचिमो द्युखादा लुह्दयु हमा घोरिवालासा प्रेताकासाको गुन्द्रीदा मिइम्साचि ।
पश्चिम जिल्लानुवाकोतमो चिन्दे तुङदा आले वापोमादा नामवा पाबुदिमना । नाखो पुनि वादल खुर्युको वापोमावा अनिन्दा उज्यालो इद्यु । ओस्को कलिलो बुलिमवा खइसाको दिदाखारुवा लुङसाको क्रोसाको गोरीमाया ख्रप्सानो गुन्द्रीदा तुक्रुक्क हिङा । खुमो आपा ख्रुप्सानो सिकुवादा खोक्वाला । गोरिमाया देमुसा दोसोमुसा मिन्यु । खइसाको दिखाखारुदा गोरीमाया पर्वला । रातो तइ खाप्सयुनो खइन्योको तुस्र विहे मु हमा पुसाको दिम पुनि मइदयु । खैपामो खिम्दा हिङमा पाचापुइना मिरिङे । तुम खिम्दाको मिनाचिवा दे मिरिङे आसो मिन्युङास्यु गोरिमायावा ।आसो खिमनाका लइदेहमा मिनाचिवा पातेके । खुमो दिम पामे । आसो गोरीमायामो दिखाखारुमो लाम होका ।

- अनु : तिलक चाम्लिङ